Η αστεγία στην Ελλάδα παραμένει ένα από τα πιο σύνθετα και επίμονα κοινωνικά ζητήματα. Δεν αφορά μόνο την απόλυτη έλλειψη στέγης, αλλά και τη στεγαστική επισφάλεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό και την έλλειψη πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες. Χιλιάδες άνθρωποι βιώνουν καθημερινά την ανασφάλεια, χωρίς σταθερό τόπο, χωρίς φωνή, χωρίς στήριξη.
Στην Ithaca, εργαζόμαστε με στόχο να αντιμετωπίσουμε την αστεγία με πράξεις: προσφέροντας καθαριότητα, προσωπική υγιεινή, ψυχοκοινωνική στήριξη και εργαλεία επανένταξης. Πιστεύουμε ότι η φροντίδα και η αξιοπρέπεια είναι το πρώτο βήμα για μια νέα αρχή.
Μέσα από αυτή τη σελίδα, παρουσιάζουμε δεδομένα, μαρτυρίες και παρεμβάσεις γύρω από την αστεγία στην Ελλάδα, όχι ως στατιστικό στοιχείο, αλλά ως ανθρώπινη ιστορία που μας αφορά όλους.
Η αστεγία στην Ελλάδα αποτελεί μια σοβαρή κοινωνική κρίση, που δεν περιορίζεται μόνο στη ζωή στον δρόμο. Περιλαμβάνει και ανθρώπους που διαμένουν προσωρινά σε καταφύγια, φιλοξενούνται από τρίτους ή ζουν σε ακατάλληλες και μη ασφαλείς συνθήκες στέγασης. Η πρόσβαση σε σταθερή και αξιοπρεπή κατοικία παραμένει άπιαστο όνειρο για χιλιάδες συμπολίτες μας.
Οι αιτίες είναι βαθιά κοινωνικές και οικονομικές: ανεργία, ψυχικά προβλήματα χωρίς φροντίδα, διάρρηξη οικογενειακών δεσμών, ενδοοικογενειακή βία, αλλά και η έλλειψη επαρκούς υποστηρικτικού πλαισίου από το κράτος. Η αστεγία δεν είναι ατομική αποτυχία· είναι ένδειξη ενός συστήματος που αφήνει ανθρώπους πίσω.
Η ουσιαστική αντιμετώπιση της αστεγίας στην Ελλάδα απαιτεί συλλογική ευθύνη, ενεργή πολιτική βούληση και ενίσχυση των δράσεων που προσφέρουν στέγη, εργασία και κοινωνική υποστήριξη. Όχι μόνο προσωρινές λύσεις, αλλά πραγματικές ευκαιρίες για μια νέα αρχή.
Η αστεγία δεν είναι απλώς ένας όρος. Είναι η σιωπηλή παρουσία της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού, της ανεργίας, της ψυχικής ασθένειας και της έλλειψης κοινωνικής προστασίας. Η αστεγία περιλαμβάνει:
Άτομα που διαμένουν στον δρόμο, δηλαδή άνθρωποι χωρίς καμία μορφή στέγασης, που κοιμούνται σε εξωτερικούς χώρους, πλατείες ή εγκαταλελειμμένα κτίρια.
Άτομα που ζουν προσωρινά σε καταφύγια ή δομές έκτακτης φιλοξενίας, χωρίς σταθερή και μακροπρόθεσμη λύση στέγασης.
Άτομα που φιλοξενούνται προσωρινά από φίλους ή συγγενείς ή ζουν υπό την απειλή έξωσης, ενδοοικογενειακής βίας ή απώλειας της κατοικίας τους — δηλαδή σε καθεστώς επισφαλούς στέγασης.
Άτομα που διαμένουν σε ανεπαρκείς ή ακατάλληλες συνθήκες, όπως παραπήγματα, μη κατοικήσιμα υπόγεια ή κατοικίες χωρίς πρόσβαση σε βασικές παροχές όπως ηλεκτρικό ρεύμα, νερό ή τουαλέτα.
Οι αιτίες που οδηγούν στην αστεγία είναι πολυπαραγοντικές και, τις περισσότερες φορές, δεν προκύπτουν από μια μεμονωμένη συνθήκη. Το κρίσιμο σημείο είναι ότι συχνά δεν υπάρχει ένα λειτουργικό και άμεσο υποστηρικτικό πλαίσιο που να μπορεί να αποτρέψει την κατάρρευση. Έτσι, προσωρινά προβλήματα γίνονται μόνιμες καταστάσεις αποκλεισμού.
Αναλυτικότερα:
Η ανεργία και η εργασιακή επισφάλεια
Όταν ένα άτομο χάνει τη δουλειά του ή εργάζεται σε ασταθείς συνθήκες (μερική απασχόληση, χωρίς συμβόλαια, μαύρη εργασία), αδυνατεί να καλύψει βασικές ανάγκες όπως το ενοίκιο. Σε συνδυασμό με την απουσία επαρκών κοινωνικών επιδομάτων, η αστεγία είναι συχνά το επόμενο βήμα.
Η αύξηση του κόστους στέγασης
Τα τελευταία χρόνια το κόστος ενοικίασης κατοικιών έχει αυξηθεί δυσανάλογα σε σχέση με τα εισοδήματα, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις. Χωρίς επιδόματα στέγασης ή προγράμματα κοινωνικής κατοικίας, πολλοί άνθρωποι βρίσκονται χωρίς άλλη επιλογή.
Η διάλυση οικογενειακών δεσμών
Πολλοί άνθρωποι στηρίζονται σε συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα για να έχουν στέγη. Όταν αυτές οι σχέσεις διαρρηγνύονται, ειδικά χωρίς εναλλακτική στήριξη από την Πολιτεία, το άτομο μένει εκτεθειμένο.
Η ενδοοικογενειακή βία
Πολλά θύματα ενδοοικογενειακής ή έμφυλης βίας αναγκάζονται να φύγουν από το σπίτι τους. Εάν δεν υπάρχει άμεση πρόσβαση σε ασφαλείς δομές φιλοξενίας ή κοινωνική υποστήριξη, καταλήγουν χωρίς σταθερή στέγη.
Η ψυχική ασθένεια χωρίς υποστήριξη
Η ψυχική υγεία παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα κενά του ελληνικού συστήματος πρόνοιας. Άτομα με ψυχικές διαταραχές ή εξαρτήσεις συχνά στερούνται πρόσβασης σε συνεχή φροντίδα, με αποτέλεσμα τον κοινωνικό αποκλεισμό και την αστεγία.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός
Ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως πρόσφυγες, Ρομά, LGBTQ+ άτομα ή πρώην κρατούμενοι, αντιμετωπίζουν θεσμικά και κοινωνικά εμπόδια στην πρόσβαση σε εργασία και στέγαση. Χωρίς ενσωμάτωση σε δίκτυα υποστήριξης, οδηγούνται σε συνθήκες περιθωριοποίησης.
Η κοινή συνισταμένη όλων αυτών των παραγόντων είναι η απουσία έγκαιρης και ολιστικής κρατικής παρέμβασης. Αντί να υπάρχουν μηχανισμοί πρόληψης (όπως στήριξη στο ενοίκιο, ψυχολογική βοήθεια, προσωρινή φιλοξενία), οι περισσότεροι βρίσκονται μόνοι τους να αντιμετωπίζουν μια ανεξέλεγκτη πτώση.
Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει επίσημη και πρόσφατη μελέτη που να αποτυπώνει με ακρίβεια τον αριθμό των ανθρώπων που βιώνουν αστεγία. Η έλλειψη συστηματικής και πανελλαδικής καταγραφής καθιστά την εκτίμηση του πραγματικού μεγέθους του φαινομένου εξαιρετικά δύσκολη. Όσα στοιχεία κυκλοφορούν προέρχονται κυρίως από τοπικές ή αποσπασματικές έρευνες, και δεν μπορούν να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικά.
Ωστόσο, αν λάβουμε υπόψη κοινωνικούς δείκτες, όπως ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν στο όριο ή κάτω από το όριο της φτώχειας, τότε γίνεται σαφές ότι ο πληθυσμός που βρίσκεται σε κίνδυνο ή βιώνει μορφές αστεγίας είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι παρουσιάζεται. Μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που αντιμετωπίζουν επισφάλεια στη στέγαση, αδυναμία πληρωμής ενοικίου ή λογαριασμών, και πλήρη απουσία κοινωνικού δικτύου υποστήριξης.
Ο μεγαλύτερος όγκος των αστέγων εντοπίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και η Πάτρα, όπου το υψηλό κόστος ζωής, η ανεργία και η πυκνότητα του πληθυσμού εντείνουν το πρόβλημα.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία για το 2024, περίπου 1.200.000 άνθρωποι στην Ευρώπη ζουν χωρίς σταθερή, επαρκή ή ασφαλή στέγη — ένας αριθμός που αυξάνεται διαρκώς, υπογραμμίζοντας ότι η αστεγία αποτελεί κοινή πρόκληση για όλη την Ευρώπη, όχι μόνο για την Ελλάδα.
Η Ithaca, από την ίδρυσή της το 2015, παρέχει πολλαπλή υποστήριξη σε ανθρώπους που βιώνουν αστεγία στην Ελλάδα. Ολόκληρο το έργο της βασίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες δράσης:
Από το 2016 λειτουργεί την πρώτη κινητή μονάδα πλυντηρίου στην Ευρώπη, παρέχοντας δωρεάν πλύσιμο ρούχων και πρόσβαση σε καθαριότητα σε αστέγους και ευάλωτες ομάδες στην περιοχή της Αττικής (Αθήνα & Πειραιά), αλλά και σε άλλες πόλεις όπως η Πάτρα. Όλα αυτά τα χρόνια έχει εξυπηρετήσει πάνω από 9.000 άτομα με περισσότερες από 35.000 επισκέψεις, έχοντας παραδώσει πάνω από 170 τόνους καθαρού ρουχισμού. Τα προγράμματα συνεχίζουν σταθερά και μέσα σε πολυδύναμα κέντρα όπως αυτό του Δήμου Αθηναίων, παρέχοντας πάνω από 15 τόνους καθαρισμένων ειδών ετησίως.
Από το 2017 λειτουργεί πρόγραμμα εργασιακής ένταξης, όπου άνθρωποι που έχουν βιώσει αστεγία απασχολούνται στην ίδια την Κινητή Μονάδα ή στο γραφείο της Ithaca — με στόχο την επανένταξή τους στην αγορά εργασίας Ithaca Laundry. Από το 2021, επεκτάθηκε η υπηρεσία Εργασιακής Συμβουλευτικής σε ευρύτερες ευάλωτες ομάδες, με ατομικές συνεδρίες για σύνταξη βιογραφικού, ανάπτυξη δεξιοτήτων και διασύνδεση με εργοδότες και φορείς. Μέχρι σήμερα, η Ithaca έχει συμβάλει ουσιαστικά στην κοινωνική και επαγγελματική ένταξη δεκάδων ανθρώπων και έχει απαντήσει σε πάνω από 700 αιτήματα ψυχοκοινωνικής στήριξης και εργασιακής συμβουλευτικής.
Η Ithaca αναλαμβάνει συστηματικά δράσεις ευαισθητοποίησης και επικοινωνίας προς το κοινό και την Πολιτεία:
Δημιουργεί εκστρατείες προβολής του ζητήματος της αστεγίας και φτώχειας,
Συμμετέχει σε δίκτυα και συνεργασίες με φορείς και θεσμικά όργανα,
Υποστηρίζει πολιτικές αλλαγές προς βελτίωση των συνθηκών πρόσβασης σε βασικά αγαθά και κοινωνική προστασία.
Όραμα: Να ενισχυθεί η κοινωνική ένταξη και να μειωθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός, ώστε οι άνθρωποι των πιο ευάλωτων ομάδων να ξαναβρούν τη δική τους “Ithaca” – την αξιοπρέπεια και την ευκαιρία για ζωή με νόημα.
Αποστολή: Βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσω υπηρεσιών υγιεινής, επανένταξη στην εργασία και ευαισθητοποίηση για το φαινόμενο της αστεγίας και της φτώχειας.
Η Ithaca δρα κυρίως στην Αττική (κέντρο Αθήνας & Πειραιά), αλλά έχει επεκτείνει την κινητή μονάδα και σε άλλες πόλεις όπως η Πάτρα. Επιπλέον, ανταποκρίνεται σε έκτακτες ανάγκες (φυσικές καταστροφές, ακραίες καιρικές συνθήκες), προσφέροντας άμεση ανακούφιση στην αστέγη κοινότητα.
Αυτές οι διευρυμένες δράσεις – από την καθημερινή υγιεινή έως την κοινωνική ένταξη και συνηγορία σε επίπεδο πολιτικής – καθιστούν την Ithaca ζωτικό “γέφυρα” για όσους βρίσκονται εκτός συστήματος, ενισχύοντας την αξιοπρέπεια και τις ευκαιρίες για αλλαγή.
Τι χρειάζεται πραγματικά ένα παιδί για να ξεκινήσει το σχολείο με χαμόγελο; Μερικά τετράδια, λίγα μολύβια, ίσως μια σχολική τσάντα. Μα πάνω από όλα χρειάζεται
Οι πρόσφατες δηλώσεις παρουσιαστή του αμερικανικού δικτύου Fox News, ο οποίος κάλεσε ανοιχτά σε «θανάτωση των αστέγων», αποτελούν μια κατάφωρη υποκίνηση μίσους που θα έπρεπε
Ένα καθαρό ρούχο δεν είναι ποτέ απλώς ένα κομμάτι ύφασμα. Είναι αξιοπρέπεια, αυτοπεποίθηση και ελπίδα. Για τους ανθρώπους που βιώνουν την αστεγία, η πρόσβαση σε
*Γράφει η Μαρίλλη Γιαννακοπούλου, Συντονίστρια Λειτουργίας των Υπηρεσιών Υγιεινής της Ithaca. Ως Συντονίστρια Λειτουργίας της Κινητής Μονάδας της Ithaca, κάθε μέρα βλέπω, εξυπηρετώντας άστεγο πληθυσμό,
Η υποστήριξη αστέγων στην Αγία Βαρβάρα δεν είναι μόνο ανθρωπιστικό καθήκον, αλλά και πράξη κοινωνικής ενδυνάμωσης. Στις αρχές Ιουλίου, η Ithaca, μέσω της Κινητής της
Οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού δεν είναι απλώς μια ενόχληση. Για όσους ζουν στον δρόμο, μπορεί να αποτελέσουν πραγματικό κίνδυνο για τη ζωή τους. Ο
Η αστεγία στην Ελλάδα αναφέρεται στην απουσία σταθερής και αξιοπρεπούς στέγασης. Περιλαμβάνει ανθρώπους που ζουν στον δρόμο, σε προσωρινά καταλύματα ή σε μη ασφαλείς συνθήκες, χωρίς κοινωνική υποστήριξη.
Η αστεγία στην Ελλάδα προκαλείται από παράγοντες όπως η ανεργία, η φτώχεια, η κρίση στέγασης, η ψυχική υγεία και η ενδοοικογενειακή βία. Πολλοί άστεγοι έχουν βιώσει μακροχρόνιο κοινωνικό αποκλεισμό.
Ναι. Δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς προσφέρουν προγράμματα προσωρινής στέγασης, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και επαγγελματικής επανένταξης. Η Ithaca συμβάλλει προσφέροντας υπηρεσίες υγιείνης και κοινωνικής επανένταξης.
Ο ακριβής αριθμός είναι δύσκολο να υπολογιστεί καθώς απουσιάζουν επίσημες έρευνες, αλλά σύμφωνα με οργανώσεις και έρευνες, χιλιάδες άτομα ζουν χωρίς σταθερή κατοικία, κυρίως σε αστικά κέντρα όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη.
Μπορείς να ενημερωθείς, να υποστηρίξεις οργανώσεις όπως η Ithaca, να προσφέρεις είδη πρώτης ανάγκης, να γίνεις εθελοντής ή να συμμετέχεις σε εκστρατείες ενημέρωσης και κοινωνικής ευαισθητοποίησης.
Η Ithaca λειτουργεί την, πρώτη στην Ευρώπη, Κινητή Μονάδα πλυντηρίων για αστέγους, προσφέροντας καθαριότητα, αξιοπρέπεια και κοινωνική επανένταξη μέσω εργασίας. Είναι μια καινοτόμος δράση που συμβάλλει στην κοινωνική ένταξη.
